Türkiye İstatistik Kurumu (TÜİK), Türkiye iktisadının 2022 yılında yüzde 5,6 oranında büyüdüğünü açıklarken, finans ve sigorta dalındaki yüksek büyüme ile birlikte inşaat dalındaki küçülme dikkat çekti.
AKP hükümetleri devrinde özel kıymet verilen ve teşvik edilen inşaat dalı, 2022 yılında yıllık bazda yüzde 8,4 oranında küçüldü. Dal, 2022 yılının son çeyreğinde ise bir evvelki yılın birebir çeyreğine nazaran yüzde 2 büyüdü.
Yıllık bazda en son 2017’de büyüme kaydeden inşaat dalı, böylelikle üst üste beşinci yılda da küçülmüş oldu.
2017’de yüzde 8,9 oranında büyüyen inşaat dalı, 2018’de yüzde 1,9, 2019’da yüzde 8,6, 2020’de yüzde 5,5, 2021’de yüzde 0,6 oranında küçülmüştü.
İnşaat kesiminin GSYH içindeki hissesi da 2022 sonu prestijiyle yüzde 4,8’e kadar geriledi. 2002’de yüzde 4,5 olan bu hisse, 2016’da yüzde 8,5’e kadar yükselmişti.
Gayrimenkul alım satım faaliyetlerini içeren “gayrimenkul faaliyetleri” dalı ise 2022 yılında yüzde 4,3 oranında büyüdü.
Öte yandan, sarsıntı öncesi tedbir almakta ve sarsıntı sonrası arama kurtarma çalışmalarında çok zayıf kalan hükümet, zelzele bölgesinde süratlice enkazları kaldırıp inşaatları başlatarak yıkımı fırsata çevirmeye çalışıyor.
‘MALİYETLERDEKİ ARTIŞ KÜÇÜLMEDE ETKİLİ’
Greenwich Üniversitesi’nden iktisat kısmı öğretim üyesi Dr. Cem Oyvat, 2022 yılı büyüme datalarını ve inşaat dalındaki küçülmeyi kıymetlendirdi.
TÜİK’in enflasyon bilgilerine olduğu üzere büyüme datalarına de kuşku ile baktığını belirten Oyvat, 2022’de açık orta en süratli büyüyen kesimin yüzde 21,8 ile finans ve sigorta faaliyetleri olduğuna işaret ederek “2022’de bankacılık dalı kârları da yüzde 366 arttı. Kelamda faiz lobisi ile uğraş için çıkılan yolda, iktidarın telaffuzunun tam karşıtı gerçekleşti” dedi.
İnşaat bölümündeki yavaşlamanın ise artan inşaat maliyetleri ile bağlı olduğuna dikkat çeken Oyvat, “İnşaat maliyetleri son 5 yılda 3 katın üzerinde arttı, son 2 yılda ise yüzde 199 arttı” dedi.
“Evet, başka taraftan emlak fiyatları da artıyor, hatta 2022’de konut fiyatlarında görülen artış inşaat maliyetlerindeki artışın çok üzerinde. Lakin bunun inşaat faaliyetlerine olan yansıması geriden geliyor” diyen Oyvat, son çeyrekte inşaat dalında büyüme olduğuna dikkat çekerek “İnşaat kesimindeki üretim, 1,5 yıl sonra birinci kere 2022 yılı dördüncü çeyreğinde geçen yılın tıpkı devrine nazaran (yüzde 2) büyüdü. İnşaat bölümündeki büyümenin konut fiyatındaki artışa bağlı olarak devam edeceğini düşünüyorum” sözlerini kullandı.
Oyvat, Kahramanmaraş merkezli son sarsıntıların 2023 yılında inşaat bölümü ve büyümeye muhtemel tesirlerine de değinerek “Depremin de bu inşaat faaliyetlerini ve GSYH’deki büyümeyi arttırıcı tesiri olacaktır elbette. Bunun yansımalarını 2023’de göreceğiz. Lakin bu bilgileri gelecekte değerlendirirken bir noktayı atlamayalım. Ulusal gelir dataları binaların sarsıntıya bağlı olarak ziyan görmesini ve yıkılmasını yansıtmaz. Yalnızca zelzelenin o yılki üretime olan tesirini yansıtır. Hasebiyle inşaat dalındaki büyüme ve bunun ulusal gelire olan tesirleri, sarsıntının gerçek tesirlerini muhakkak yansıtmayacaktır” değerlendirmesinde bulundu.
DEPREM SONRASI BÜYÜME BEKLENTİSİ
İnşaat Müteahhitleri Konfederasyonu (İMKON) Lideri Tahir Tellioğlu da, inşaat dalında son yıllarda yaşanan küçülmede, inşaat gereçlerindeki süratli fiyat artışının ve konut yeri üretimindeki düşüşün tesirli olduğunu söyledi.
Konut fiyatları süratle artarken konut üretiminin son yıllarda azaldığını ve konut arzının talebin altında kaldığını belirten Tellioğlu, Türkiye’de yıllık yaklaşık 900 bin yeni konut üretimine muhtaçlık olduğunu fakat sayının 650-700 bin aralığında kaldığını lisana getirdi.
Deprem bölgesinde ve depremzedelerin göç ettiği vilayetlerde yüksek ölçüde yeni konut yapılması gerektiğini, bunun tesiriyle 2023’te kesimde yıllar sonra yüksek büyüme görülebileceğini belirten Tellioğlu, inşaat maliyetlerinin yüksekliği, krediye erişim sorunu ve konut fiyatlarının yüksekliğinin ise büyümeyi sonlandırabileceğini söyledi.
KONUT FİYATLARI KATLANDI
Merkez Bankası datalarına nazaran, Türkiye’de konut fiyatları 2022’de yıllık bazda ortalama yüzde
167,8 oranında arttı. İstanbul’da bu artış yüzde 174,2 oldu.
Aralık 2022 prestijiyle 100 metrekarelik bir konutun ortalama fiyatı, Türkiye genelinde 1 milyon 775 bin TL’ye, İstanbul’da 2 milyon 788 bin TL’ye ulaştı.