Küçük bir nükleer savaş bile global yok oluşa neden olabilir: Nasıl mı?

ABD ve Rusya yakın vakitte, dünyanın en büyük iki nükleer cephaneliğini düzenleyen tek mutabakat olan Yeni START Mutabakatı üzerinde müzakereler yapmayı kabul ettiklerini duyurdu. Bu elbet âlâ bir haber olsa da bizi rehavete sürüklememesi gerekiyor. Çünkü nükleer bir savaş tehlikesi, soğuk savaştan bu yana birinci kere bu kadar tehditkar ve yüksek sesle söylenecek bir pozisyona geldi.

Dünyada 10.000’den fazla nükleer savaş başlığı bulunuyor ve bu başlıkların büyük kısmı ABD ve Rusya’nın cephaneliğinde bulunuyor. Toplam 9 ülkede bulunan nükleer savaş başlıklarının sayısı ise 15.000 civarında olduğu iddia ediliyor ve yaklaşık 12-13 bin adedini iki ülkede yer alıyor: ABD ve Rusya.

Etkisi küçük sayılabilecek nükleer bir savaş, bölgede yaşayan kurbanların dehşetli yazgılarının ötesinde büyük ölçekli çevresel değişimler ve iklim sisteminin derinden değişimi üzere yıkıcı bir tesiri olabilir. Kaldı ki 6 Ağustos 1945’te Hiroşima ve üç gün sonra Nagazaki’ye bırakılan atom bombasından hayatta kalanların anlattığı kıssalar bunları doğruluyor.

Öte yandan bu alanda yürütülen bilimsel çalışmalar mahallî bir nükleer çatışmanın bile günümüz dünyasında iklim felaketine yol açabileceğini gösteriyor.

Küresel kıtlık ve iklim çöküşü

1982’de, ortalarında Carl Sagan’ın da bulunduğu bir küme bilim insanı, nükleer savaşı takip edebilecek bir iklim kıyameti konusunda ihtarlarda bulunmuştu. Yaptıkları çalışma sonucunda kolay bilgisayar simülasyonlarını ve tarihi volkanik patlamaları doğal analoglar olarak kullanarak, kentsel yangın fırtınalarından stratosfere yükselen dumanın güneşi yıllarca nasıl engelleyebileceğini gösterdiler.

Aralarında Carl Sagan’ın da bulunduğu bilim insanlarının yaptığı bu çalışmada küçük bir nükleer savaşın, “nükleer kış” ile sonuçlanacağını, savaş alanından çok uzakta feci bir kıtlığı tetikleyebileceği keşfedildi. 1980’lerde Ronald Reagan ve Mihail Gorbaçov, bu bilimsel yapıta atıfta bulunarak nükleer bir savaşın kazanılamayacağını ilan etmişti.

Güncel araştırmalar ne gösteriyor?

Yapılan yeni araştırmalar nükleer savaşın potansiyel iklim tesirini gözler önüne seriyor. Şimdiki simülasyon ve hesaplama teknikleri sayesinde nükleer bir çatışmanın iklim sistemini büyük ölçüde bozacağı ve global kıtlığa neden olacağı ortaya konuyor. Bunun ötesinde mümkün bir çatışmanın tesirleri onlarca hatta binlerce yıl boyunca sürecek ve okyanus ekosistemini büyük oranda etkileyecek.

Baltık Denizi buz tutacak

Araştırmacılar ABD ile Rusya ortasında, yanan kentlerden atmosferin üst kısmına ulaşan 150 milyar ton kurumla (hidrokarbonların eksik yanmasıyla ortaya çıkan ve saf olmayan karbon parçacıklarından oluşan kütle) sonuçlanan bir nükleer savaş senaryosunu inceleyerek sonuçları paylaşmış durumda.

Düşük ışık ve süratli soğumanın, Arktik deniz buzunun dramatik bir halde genişlemesi de dahil olmak üzere okyanusta büyük fizikî değişikliklere neden olacağı yapılan araştırmada aktarılıyor. Avrupa’nın etrafındaki denizlerin buz tutması balıkçılık dahil tüm nakliye imkanlarını bloke edecektir. Simülasyona nazaran savaştan yalnızca üç yıl sonra Baltık Denizi tüm yıl boyunca buzla kaplanır hale gelecek, Kopenhag ve St. Petersburg üzere değerli limanlar kapanacak ve kıtlık baş gösterecek. Hindistan ile Pakistan ortasında daha hudutlu bir çatışma senaryosunda bile, 27 ila 47 milyar ton kurum üst atmosfere salınacak ve bunun sonucunda ortaya çıkan soğuma, kuzey Avrupa üzerinden nakliyeyi önemli biçimde tehlikeye atacak.

En fazla okyanuslar etkilenecek

Nükleer savaşın çevresel tesirleri uzun vadeli meseleleri birlikte getiriyor. Örnekleri incelediğimizde de bunu görüyoruz. Nükleer savaşın yahut bombanın atıldığı yerdeki ekolojik sistemin olağana dönüşü onlarca hatta yüzlerce yıl alıyor. Lakin bu sayılar okyanus ve deniz için geçerli değil. Okyanuslar ve denizler tıpkı atmosfer üzere katmanlardan oluşur ve tabiatı gereği su çok daha yavaş ısınır ve soğur. Münasebetiyle okyanus ve denizler, atmosferden çok daha uzun bir “hafızaya” sahiptir.

Nükleer savaş üzere ani değişiklikler bir insan ömrü içerisinde okyanuslarda geri alınamaz tesirlere sebep olur. Hatta bu tesirler birinci durumuna hiçbir vakit dönemeyebilir ve okyanus ekosistemi kökünden, temelli olarak değişebilir. Unutmamakta yarar var, ekosistem bir bütündür ve bir yerdeki kalıcı değişiklik çarkların hepsini tesirler. Bilinenin tersine dünyada oksijenin ana kaynağını ormanlar değil okyanuslar oluşturuyor, hasebiyle bu alandaki değişiklik her şeyi etkilemekte.