Kahramanmaraş merkezli zelzeleden evvel olduğu üzere Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan, sarsıntı sonrası da 11 vilayet ve çok sayıda ilçeyi dolaştı. Görüntü onu hiç şaşırtmamış. Bunların olacağını lokal yöneticilere de tekraren anlatmıştı. Kimisi “Amaan hocam, şimdiye kadar olmamış, inşallah bundan sonra da olmaz” deyip mevzuyu kapatmışlar.
OTOYOLLAR KAĞIT ÜZERE YIRTILDI: Hüseyin Alan sarsıntıdan sonra yıkılan 11 ili tek tek gezdi. Yıkılan otoyolları gösteren Alan “Binalarda olduğu üzere altyapıda da zelzeleye karşı sınıfta kaldık. Karayolu, demiryolu ve havayolu altyapısında önemli hasar oluştu” dedi.
Hüseyin Alan “İnsanlarımız büyük bir dehşet, panik içerisinde birden fazla yaşadığı coğrafyayı ümitsizlik içerisinde terk etmek durumunda kalmış. Bilhassa Hatay, Kahramanmaraş, Malatya, Adıyaman neredeyse boşalmış. Gaziantep’te hayat durma noktasına gelmiş durumda” derken gözleri doluyor. Vaktinde uyarılmalarına karşın duyarsız kalışlarını şöyle anlatıyor:
“Aslında lokal idareler, merkezi yönetimin yöneticileri de bizi duymadı. Bu bölgeye ait, bilhassa 2020 Elâzığ zelzelesinden sonra biz oda olarak farklı üniversitelerden akademisyenlerin iştirakiyle bir zelzele müracaat heyeti oluşturduk. Bir meslek örgütü olarak kamusal sorumluluğumuz gereği fay sınırlarındaki kentlere ait bir dizi rapor hazırladık.
24 kentimiz, 100’ü aşkın ilçemiz 500’e yakın mahalle yahut köyle yerleşim ünitemiz direkt fay sınırı üzerine oturuyor. 18 kentimize ait raporlarımızı da yazdık. Burada da en acil olanlardan başladık. Doğu Anadolu fayı üzerinde Hatay, Osmaniye, Kahramanmaraş, Bingöl’ün detaylı raporlarını hazırladık. Bunları da Sayın Cumhurbaşkanı başta olmak üzere AFAD Başkanlığı, Etraf ve İçişleri bakanlıklarına, vali ve büyükşehir belediye liderlerine, hiçbir siyasi parti ayrımı yapmadan tüm milletvekillerine gönderdik.
Bu raporlarımızda yaşanabilecek muhtemel sarsıntılara de dikkat çektik. Kahramanmaraş’ta 7.4 büyüklüğüne kadar sarsıntı olabilir uyarısı yaptık. Ancak kentin yöneticileri de, merkezi yönetimde maalesef bunlara yeteri kadar bedel vermedi.”
YOLLARIN HALİ
Yollar yapıldı, demiryolları yapıldı. Lakin zelzele bu alanda da başarılı olamadığımızı ortaya koydu. Yollar kağıt üzere yırtılmıştı. Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan, gördüğü görüntüyü şöyle anlattı:
“Depremin üzerinden 14 gün geçti. Devlet Demir Yolları’nın batıda Fevzi Paşa İstasyonu, doğuda Gölbaşı İstasyonu’nun hasar alması nedeniyle badire yaşandı. O bölgelerin lojistiğini otobüsle, kamyonla, dolmuşla sağlayamazsınız. Karayollarımız kıymetli hasar almış. Kimi köprülerin ve tünellerin kapandığını biliyoruz. Üst yapıda kıymetli hasarlar var. Kent içerisindeki ulaşım büsbütün aksamış durumda.
Yerinde gördüğüm otoyollarda, üst geçitlerde büyük hasarlar var. Karayolları Genel Müdürlüğü’nün çok süratli bir biçimde bu köprüleri, otoyolları gözden geçirmesi gerekiyor. Kent içi yollar perişan. Devlet Demiryolları hâlâ sisteme dahil olamadı. Yani kıymetli hasarlar var. Havaalanımız, ihtarlara karşın bataklık üzerine inşa edilmişti. Birinci gün o da çöktü. İlgili kuruluşlar bütçelerinin her yıl yüzde 10-15’ini ziyanları azaltacak noktalara harcamış olsaydı örneğin Demir Yolları sarsıntıda kullanılabilecekti. Karayolu, demiryolu, havayolu alt yapımızın hasar görmesi nedeniyle, arama kurtarma timleri lakin saatler sonra gidebildi, 24 saat sonra düzgün çalışmaya başlayabildi.”
HALK GÜVENSİZ
Halk endişe ve panik içinde. Bunun nedenini Oda Lideri Hüseyin Alan “Çünkü kurumlarına güvenmiyor” diye açıklıyor ve şöyle devam ediyor:
“Vatandaş şu an barınma sıkıntısını çözmek için ya bir müttehitte yahut bir emlakçıya gidecek. Toplumsal devlet olmaktan uzak. Yani burada diyor ki ‘Ben gidiyorum markete, domatesime, biberime bakıyorum alıyorum. Konserve alırken son kullanma tarihine bakıyorum. Ancak ben bina konusunda uzman değilim. Boyasına, badanasına, mermerine bakıyorum. Lakin kullanılan beton nedir, taban yeterli midir, fayın üzerinde mi oturuyor bunları bilmiyorum. Beni bu bahiste kim yönlendirecek…’ Halk aydınlatılmak istiyor, kurumlarına güvenmek istiyor.”
Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan, Hürmet Öztürk’ün sorularını yanıtladı.
MEZAR ALIYORLAR
Hüseyin Alan, “Halk ne yapsın” diye sordu ve kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Mimarı, mühendisi çiziyor, yapı kontrol kuruluşları var denetlemekle misyonlu. Belediyeler var ruhsat vermekle vazifeli. Vatandaş haklı olarak, ‘Kurumlar var. Ben bina konusunda uzman değilim. Uzmanları inceleyip yapı müsaade dokümanı veriyor. Ben de gidiyorum yapı kurma dokümanı olan bir binadan mesken alıyorum. Ancak kendime adeta mezar alıyorum’ diyor.
Bu kurumlar niçin vazifelerini yapmıyor, neden denetlenmiyor? Her zelzeleden sonra on binlerce insanımız hayatını yitirdi. Kaç tane sorumlu bulup çıkaracaklar? Örneğin hukuk sistemimiz ne kadar bunu ortaya çıkaracak? Kesinlikle hukuk sisteminin bu 11 kentimizin Cumhuriyet Başsavcılıkları bütün bu sıraladığımız proje müellifinden tutun, yapı kontrol kuruluşlarına, oradan belediyede bunlara ruhsat veren ünitelere kadar bütün bu silsilenin tamamını kesinlikle masaya yatırmalı. Yalnızca müteahhidin, yalnızca şantiye şefinin değil, sistemin kendisini sorgulamalı. O sistem içerisinde sorumlulukları olanların kesinlikle yargı önüne çıkarılması, yargılanması varsa cezai sorumlulukların en azından verilmesi gerekiyor.”
İNSANLIK BORCU
Bunları Marmara zelzelesinde bir-iki kişinin tutuklanmasıyla gördük. Son sarsıntıda tutuklamalar oldu. Bunu Hüseyin Alan şöyle kıymetlendirdi:
“Hatay’da şimdi inşa halinde devam eden binalar yıkıldı. Sistemde bir yanılgı var ve bu sistem kesinlikle sorgulanması lazım. Kim burada yanılgılı? Bir kişi değil, çok sayıda ünite bundan sorumlu olduğunu düşünüyoruz. Bunu ortaya çıkaracak olan da yargı sistemidir. Burada, Cumhuriyet Başsavcılıklarına, başsavcılara değerli vazife ve sorumluluklar düşüyor. Yani bizim hayatını yitiren insanlara karşı bir vefa, insanlık borcumuzun olması lazım. Şayet Marmara zelzelesinde sıkıntıları ortaya çıkarsaydık, bugün zelzelesi tahminen bu kadar ağır yaşamayacaktık. Bir cezasızlık durumu var. Yani sistem kendisini besliyor. Yapı üretim süreçlerindeki bu cezasızlık durumu maalesef halkın ağır bir halde can kayıpları ile sonuçlanıyor.”
AYNI KUSUR YAPILMASIN
Hatay’ın kent merkezi açısından Asi ırmağının her iki yakasına yayıldığını, en ağır hasarların da ırmak kenarındaki binalarda olduğunu kaydeden Alan, şu ikazda bulunuyor:
“Fay zonları üzerine artık bina yapmamamız lazım. MTA Genel Müdürlüğü son derece kritik, yüz akı kurumlardan. Atatürk tarafından kurulmuş. Bu fay zonlarını yalnızca biz mi yazdık? Bunun hareket edeceğini 2008 yılında Doğu Anadolu fay atlasını MTA yayınlıyor esasen. Hangisi kırılıyor hepsi açık. Ne yazık ki toplumda ‘Bana bir şey olmaz’ anlayışı var. Ben bu bölgeye giden arkadaşlarınızdan bir tanesiyim. Tarihi dokunun da maalesef kurtulamadığı anlaşılıyor. Oldukça hasarımız var. Tekrar toplumun hizmetine sunulması gerekiyor.”
Hatay Büyük Kent Belediye Lideri Lütfü Savaş, “Yeni kent kurulurken tez edilmemesini, Etraf ve Şehircilik Bakanlığı’nın kesinlikle kendi görüşlerini de almalarını” öneriyor. Bu bahiste Jeoloji Mühendisleri Odası Lideri Hüseyin Alan’ı dinleyelim:
“Yeni yer seçimleri alanlarının da kesinlikle bir bilimsel temel üzerinden seçilmesi, aceleye getirilmemesi ve bu toplumunda en azından bundan sonra bu tıp hasarlardan azade olunması gerekiyor. Kimi bölgelerde örneğin İskenderun’da çok oturma var. Yeni kent kurulurken halkın da görüşü alınmalı. İki memurun vereceği kararla yeni kent kurulmamalı.”