“Zemin sıvılaşması” suya doygun yerlerde sistemli aralıklarla gerçekleşen sarsıntılar sırasında, tabanın taşıma kapasitesini kaybederek üzerindeki binaların toprağa gömülmesine ya da yan yatmasına deniliyor. Türkiye yer sıvılaşmasının örnekleri 1999 İzmit sarsıntısında Gölcük’te yaşanmıştı. Kahramanmaraş merkezli yaşanan sarsıntıda de birçok kent ve noktada yer sıvılaşmasına rastlanıldı.
ZEMİN SIVILAŞMASI NEDİR?
Kocaeli Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Bölümü’nden öğretim üyesi Dr. Metin Aşcı, Kahramanmaraş merkezli sarsıntıda birçok yerde sıvılaşmaya şahit olundu. Sıvılaşma kumlu yerlerde görülen, yer altı suyunun da var olduğu yapılardan görülen ve sarsıntıyla birlikte ortaya çıkan bir durum. Kumların tanelerinin birbirlerine artık ettikleri temasın sarsıntı sırasında yok olması sonucunda sıvılaşma meydana gelir. Ülkemizde çabucak hemen her sarsıntıda gözlemlemekteyiz. Daha çok dere yataklarının olduğu ve deniz kıyılarının olduğu yerlerde tespit ediyoruz dedi.
“Kıyı şeridi, denize bakan kısımlar sıvılaşma açısından en riskli alanlar. Dere yataklarının sıfıra yakın eğimde aktığı alanlar sıvılaşma riskinin olduğu alanları oluşturuyor.”
‘BİNALARLA İLGİLİ BİR UZMANLA GÖRÜŞMEMİZ GEREKİR’
Zemin sıvılaşmasının ağır olduğu bölgelerde inşa edilecek binaların çeşitli usullerin dikkate alınarak yapılması gerektiğini anlatan Aşcı, kelamlarına şöyle devam etti:
“Bu bölge 1999 sarsıntısını geçirdiği için sıvılaşmanın ağır olduğu yerler aşikâr. 1999 sarsıntısından sonra inşa edilen yapıları denetim etmek istersek binamızla ilgili bir uzmanla görüşmemiz gerekir. Bu bölgede inşa edilen yapılarda yere kazık çakma üzere, sıvılaşmış olan bölgeleri sertleştirmek üzere önlemler alınması gerekir. İster temel tipi seçimi yahut genişliği üzere bahisler ne olursa olsun sıvılaşma varsa onun önüne geçmek mümkün değil.” (DHA)
“DOLGU ALANLAR YER SIVILAŞMASINA ÇOK AÇIKTIR”
Jeofizik uzmanı Dr. Öğretim Üyesi Oğuz Gündoğdu, “Zemin etüdünü gereken şartlarda yapmayan, jeofizik metotlarını kullanmayan, tedbir almadan yapılan binalar risk altındadır” dedi.
“Yer altı su düzeyi yüksek olan yani dolgu alanlar yer sıvılaşmasına çok açıktır” diyen Oğuz Gündoğdu, “Bina yapılmadan evvel yapılması gereken etütlerde, tedbir alınıp taban güzelleştirmesi yapılıp daha sonra bina yapılması lazım” diye konuştu. Gündoğdu, yüksek katlı binaların nasıl inşa edilmesi gerektiğine dair yönetmeliğin yeni çıktığını belirterek, “Türkiye bu hususta oldukça geride” diye konuştu. Yer etütlerinde, taban sıvılaşmasının çok değerli bir yer tuttuğuna dikkat çeken Gündoğdu, İstanbul’un kıyı şeridinin tamamında risk olduğunu belirtti. Gündoğdu, “Zemin etüdü yapılmadıysa, buna uygun yapılar yapılmadıysa ister bina, ister yol olsun son derece tehlike altında” dedi.
“YAPILARIMIZI BUNA NAZARAN PROJELENDİRMEMİZ GEREKİYOR”
İnşaat Mühendisleri Odası İstanbul Şube Lideri Nusret Suna ise, “Deprem anından suya doygun tabanlarda, tekrarlı titreşim hareketlerinde taban taşıma kapasitesini sıfırlar. Sıfırladığı anda, üzerindeki yapı da oturma ya da yana gerçek yıkılma kelam konusu olabilir. İstanbul ölçeğinde genelde kıyı bantlarımızda sıvılaşma riski olan bölgelerimiz var. Buralarda da yapılarımızı buna nazaran projelendirmemiz gerekiyor” dedi.
“SIVILAŞMA ÇOK DİKKATE ALINMASI GEREKEN BİR OLAY”
Nusret Suna, taban sıvılaşmasının 1995 yılındaki yaşanan Kobe sarsıntısıyla birinci kere incelenmeye başlandığını belirtti. Suna,”Sıvılaşma çok dikkate alınması gereken bir olay. Taban kıymetlendirme raporlarında şayet o parselde bir sıvılaşma riski varsa ona nazaran tedbir alınarak inşaatın yapılması isteniliyor. Kurumlar da zati buna nazaran projelerini denetim ederler. Ancak eski yapı stokumuzun buna nazaran yapılıp yapılmadığının incelenmesi gerekiyor. Bizlerin ısrarla söylediğimiz İstanbul’daki yapı stokunun taban durumlarının ve taban üstündeki yapı durumlarının incelenmesi gerekiyor” halinde konuştu.
Suna, taban sıvılaşmasının ise şöyle özetliyor, “Zemin taşıma kapasitesini sıfırlar. Tekrarlı titreşim hareketinde yani bir sarsıntı hareketinde taban jöleye döner. Jölenin bir taşıma kapasitesi yoktur. Bu çok kısa bir müddet içerisinde oluşur. Sarsıntı hareketi bittiği vakit tekrardan eski haline döner” dedi.