Aşırı hava olayları gıda fiyatlarında sert artışları sıklaştıracak

Dünyada sıklığı giderek artan aşırı hava olaylarının gıda fiyatlarının yüksek seyretmesine yol açacağı ve fiyatlardaki ani artışları sıklaştıracağı öngörülürken, ekonomistler bu olaylar nedeniyle ortaya çıkabilecek arz sorunlarıyla mücadele etmek için kısa ve uzun vadede politikalar geliştirilmesi gerektiğini belirtiyor.

Birleşmiş Milletler Gıda ve Tarım Örgütü (FAO) verilerine göre, gıda ürünlerinin uluslararası fiyatlarındaki aylık değişiklikleri izleyen FAO Gıda Fiyat Endeksi, mayısta bir önceki aya göre yüzde 2,6 düşerek 124,3 puan oldu. Bu düşüşle endeks, Nisan 2021’den bu yana en düşük seviyesine geriledi.

Rekor seviyenin görüldüğü Mart 2022’ye göre endeksin yüzde 22 gerilemesinde bitkisel yağlar, süt ürünleri ve tahıl fiyatlarındaki düşüş etkili olurken, şeker ve et fiyatları yüksek seyrini sürdürdü.

Dünya Bankası ise küresel gıda fiyatlarının bu yıl 2022’deki rekor seviyesine göre 7,9 gerileyeceğini öngörüyor.

Bu düşüşe rağmen fiyatların bu yıl, 2021’deki seviyesinin yaklaşık yüzde 9, salgın öncesi 2019’daki seviyesinin ise 39,2 üzerinde kalacağı hesaplanıyor.

GIDA FİYATLARI AYNI ANDA ÇOKLU BASKI ALTINDA

FAO Ekonomisti Monika Tothova yaptığı değerlendirmede, FAO gıda fiyat endeksinin Mart 2022’de rekor seviyeye ulaşmasında savaş nedeniyle küresel gıda piyasalarına ve büyük oyuncular olan Rusya ve Ukrayna’nın ihracatına ilişkin belirsizliklerin etkili olduğunu söyledi.

Fiyat endeksinin Mart 2022’de zirve yapmasının ardından düşüş eğilimine geçtiğini anlatan Tothova “Tabii ki savaş olmasaydı gıda fiyatları bu kadar artış göstermezdi. Fiyatlar mayıs itibarıyla Mart 2022’deki rekor seviyesine göre yüzde 20 gerilemiş durumda. Şeker fiyatları bir süredir artış gösteriyor. Şeker fiyatlarındaki artışta El Nino’nun üretim tarafını etkileyeceğine yönelik endişelerle fiyatlarda artış söz konusu” değerlendirmesinde bulundu.

Tothova, diğer yandan Avrupa’da İspanya ve Kuzey Afrika gibi bölgelerdeki yoğun kuraklığın yanı sıra Karadeniz Tahıl Girişimi’ndeki gelişmelerin de küresel gıda fiyatlarını etkilediğini ifade ederek, şöyle devam etti:

“Tüm bu gelişmelere baktığımızda aslında gıda fiyatlarını halihazırda aynı anda birçok faktör etkiliyor. Bu faktörlerin yanı sıra aşırı hava olaylarının fiyatlar üzerinde belirgin bir etkisi var. Artık daha fazla aşırı hava olayı yaşanıyor ve bu olayların büyüklüğü ve etkisi öncekilerden çok daha fazla. Aşırı hava olayları gıdada arzı etkilediği kadar bu ürünlerin ticaret yollarını ve ulaşım yöntemlerini de değiştirebiliyor. Aşırı hava olayları giderek daha sık ve büyük olacak. Bu da gıda ürünlerinin üretimi kadar fiyatları üzerinde de baskı oluşturacak.”

ÜRÜNLERİN COĞRAFYASI DEĞİŞİYOR

İklim değişikliğinin gıda arzındaki bir diğer önemli etkisine değinen FAO Ekonomisti Tothova, iklim değişikliği nedeniyle gıda ürünlerinin üretim yerlerinin de değişmeye başladığını belirterek, “Dünya ısındıkça, bir anda daha önce üretemediğin bir ürünü dünyanın bir bölgesinde üretmeye başlayabiliyorsun. Sibirya şu anda eriyor ve orada muz üretimi yapılabilir hale geldi ki daha önce burada muz yetiştirilemiyordu. Ya da Avrupa’nın bazı bölgelerinde biber üretilmezken, şu anda üretilebilen birçok bölge var. Yani ürünlerin coğrafyası değişiyor” şeklinde konuştu.

Tothova, Avrupa’daki gıda fiyatlarının yüksek seyretmesine ilişkin ise kuraklık nedeniyle Avrupalı ülkelerin ithalat destinasyonlarını değiştirmek durumunda kaldığını dile getirdi.

Bu nedenle bazı ürünlerin ithalatının eklenen ulaşım maliyetleriyle daha pahalı hale gelmeye başladığını kaydeden Tothova, “Öyle görünüyor ki fiyatlar önceki döneme göre artmaya da devam edecek.” dedi.

HER YENİ SICAK HAVA DALGASI FİYATLARI ETKİLEYECEK

Ekonomik İşbirliği ve Kalkınma Örgütü (OECD) Kıdemli Ekonomisti Mauro Pisu da son dönemdeki gevşemeye rağmen gıda fiyatlarının hala son 5 yıllık ortalamanın yüzde 10 üzerinde seyrettiğini söyledi.

Pisu, gıda fiyatlarında kısa vadede arz ve talep dengesindeki değişikliklerin belirleyici olduğunu ancak bu dinamikleri öngörmenin de zor olduğunu dile getirdi.

Gıda fiyatları açısından uzun vadede ise iklim değişikliğinin ana faktör haline geldiğini belirten Pisu, “İklim değişikliğiyle yeterli mücadele edilmemesi durumunda, gıda üretimi ve fiyatları yavaş ama sürekli şekilde artış gösterebilir” uyarısında bulundu.

Pisu, Dünya Meteoroloji Örgütü’nün (WMO) gelecek 5 yılda rekor sıcaklıkların yaşanabileceği öngörüsünü anımsatarak, dünyanın farklı bölgelerinde daha sık hale gelen aşırı hava olayları sonucunda gıda üretiminde aksamalar yaşanabileceğini ifade etti.

Bu aksaklıklar için hazırlıklı olunması gerektiğine işaret eden Pisu, şöyle konuştu:

“Aşırı sıcak hava dalgalarının sıklığı artıyor ve her yeni sıcak hava dalgasının gıda fiyatları üzerinden direkt ve ani etkisi olacak. İklim değişikliği nedeniyle aşırı sıcak hava dalgaları sıklaştıkça gıdada fiyat artışları daha yaygın hale gelecektir. Geçen yıl dünyanın bazı bölgelerinde bu yaşandı.

Uzun vadede aşırı sıcak hava dalgalarının sıklığının artması, gıda fiyatlarında oynaklığı ve artışların sıklığını hızlandırabilir. Gıda fiyatlarındaki bu artışlar özellikle gelişmekte olan ülkelerde daha yıkıcı etki yapabilir.

Sıcak hava dalgaları nedeniyle gıda üretiminin etkilenmesi, arz tarafını ilgilendiren bir sorun. Bu arz sorunlarıyla mücadele etmek, orta ve uzun vadede iklim değişikliğinin etkilerini azaltıcı politikaların, kısa vadede ise adaptasyon politikalarının uygulanmasını gerektiriyor.” (AA)