Profesör açıkladı: Meteorolojik olaylar zelzeleleri tetikleyebilir

0

BEĞENDİM

ABONE OL

News

0

Sakarya Üniversitesi Mühendislik Fakültesi Jeofizik Mühendisliği Kısım Lideri ve Afet İdaresi Uygulama ve Araştırma Merkezi Müdür Yardımcısı Prof. Dr. Murat Utkucu, iklim değişikliğinin beklenmedik yağışlar ya da kuraklığa neden olduğunu, bunun sonucu göl düzeylerinin azalabildiğini yahut deniz düzeylerinin yükselebildiğini belirtti.

Göl ve deniz düzeylerindeki değişikliğin tektonik olarak yer kabuğu üzerindeki yükleri etkilediğine işaret eden Utkucu, kelam konusu yükün değişimine bağlı olarak zelzelelerin tetiklenebileceğini kaydetti.

Bunun çok yavaş işleyen bir süreç olduğunun altını çizen Utkucu, “Yer kabuğundaki sıvı, zelzele tetiklemesine ya da sarsıntıların oluşumuna tesir eder ancak bunlar genelde 4 büyüklüğünün altındaki küçük sarsıntılardır.” dedi.

BARAJLARIN ETKİSİ

Bu çeşit zelzelelere baraj gölleri üzerinden örnekler veren Utkucu, şunları söyledi:

“Su düzeyinin yükselmesiyle baraj göllerinde su tutulmasıyla birlikte sarsıntı sayılarının arttığı görülüyor. Dünya üzerinde çeşitli barajlarda bu durum teyit edilmiş ve su düzeylerindeki değişimlerin, bir yerde azalan suyun ya da suyun bir yerde depolanmasının sarsıntıları tetiklediği görülmüş.

Bunlardan en meşhuru Hindistan’daki Koyna Barajı’dır. Bunun örnekleri Mısır’da Asvan Barajı’nda, Yunanistan’da Kremasta Barajı’nda yaşanmış. Bizde de Keban Barajı’nda, Atatürk Barajı’nda su tutulmaya başladıktan sonra küçük sarsıntıların sayılarında artışlar oluyor.”

Su düzeylerindeki değişimin zelzele oluşturmadığını, sıfırdan bir sarsıntı üretmediğini fakat sarsıntı oluşumunu biraz geriye çektiğini vurgulayan Utkucu, suyun sarsıntısı tetikleme hali hakkında şu bilgileri verdi:

“Barajda su tutulmaya başlayınca su yükü oluşuyor, o yükle yer kabuğunda istikrar bozuluyor. Öteki bir formda ise biriken su yer kabuğunun derinliklerine kayaçların gözeneklerinden sızıyor, zelzelelerin oluştuğu derinliğe birkaç ayda ulaşabiliyor, gözenek sıvı basıncı dediğimiz kayganlaşmayı kolaylaştıran, fay üzerinde dengeyi değiştiren bir konu. Bir nevi fay çizgisine rahat kayabilsin diye yağ dökmüş üzere bir tesir oluşturuyor. Su tutulmaya başladıktan sonra sarsıntı sayıları artmaya başlıyor. Terminolojide bu sarsıntılar daha evvel ‘tetiklenen depremsellik’ olarak isimlendiriliyordu, şu anda ‘neden olunmuş depremsellik’ tabiri kullanılıyor.”

VAN GÖLÜ ÖRNEĞİ

İklim değişikliğinde, sera gazlarının yanında güneşteki faaliyetlerin de tesirli olduğunu bildiren Utkucu, güneşin yüzeyinde görülen karanlık noktalar olan güneş lekelerinin mevsimlere, hasebiyle da yağış rejimine tesir ettiğini, bunun da yer kabuğunun üzerindeki ya da altındaki sıvı ölçüsünü etkileyerek zelzele oluşumlarını tetiklediğini anlattı.

Van Gölü’ndeki su düzeyi değişimlerini incelediğinde buradaki değişimlerin sarsıntıları tetiklediğini gördüğünü aktaran Utkucu, “Fay kırılmaya yaklaşmış, bardak taşmak üzere; bu su birikmesi, su düzeyinin değişmesi, sıvının tesiri, bardağı taşıran damla oluyor. Yeni bir fay sınırı oluşturmuyor, olduğu yerde fay var.

Fay çizgisi tahminen 300 yıl güç biriktiriyor, kırılmaya yaklaştığında ise Van Gölü’nde olduğu üzere su düzeyi, iklim değişikliğinin tesiriyle alçaldı. Bu alçalma da dengeyi değiştirdi, 2016 yılında olacak sarsıntının tarihini 2011’e çekti yani üç yüz yılda bir olan zelzelenin tarihini 4-5 yıl kadar öne çekti.” değerlendirmesini yaptı.

“MİLYONLARCA YIL SONRA ETKİLEYEBİLİR”

ABD Havacılık ve Uzay Ajansında (NASA) vazifeli jeofizikçi Eric Fielding de iklim değişikliğinin sarsıntı oluşumunu tetiklemesinin lakin çok uzun dönemlerde mümkün olabileceğini söyledi.

Fielding, “Şu an yaşadığımız iklim değişikliğinin, sarsıntılar üzerinde tesirinin olduğunu düşünmüyorum. Zira sarsıntılar yerin çok altında başlıyor. Öte yandan milyonlarca yıl sonra iklim değişikliği, sarsıntılar üzerinde tesire sahip olabilir.” dedi.

Kuzey yarımkürenin, 10-20 bin yıl evvel, Finlandiya ve İsveç üzere ülkelere kadar ulaşan büyük bir buz katmanına sahip olduğundan ve bu buz kütlesinin 5 binden fazla yıl boyunca erimesiyle buzulların tetiklediği zelzelelerin meydana geldiğinden bahseden Fielding;

“Bu, yer kabuğunun derinlerini etkileyebilecek büyüklükteki bir değişimdi. Havadaki birkaç derecelik ısı değişikliği, farklı ölçülerdeki yağışlar üzere şu an yaşadığımız şeyler büyük coğrafyalardaki sarsıntıları tetiklemez.” görüşünü paylaştı. (AA)

Kaynak: Sözcü